دیپلماسی عمومی جدید برنامه های دولت محوری است که هدفش اطلاع رسانی یا تاثیرگذاری بر افکار عمومی کشورهاست. دراین باره کشورهای قدرتمند با اشاعه و ترویج ایدئولوژی، ارزش و هنجارهای خود درصدد صدور پیام و فرهنگ خویش و هم چنین کسب برتری بوده اند. این بستر با همکاری رسانه ها شکل می گیرد. بر این اساس کشورهای قدرتمند نفوذ خود را مدیون رسانه های بین المللی هستند که در پوشش اطلاع رسانی به تامین منافع کشور و پیش برد سیاست خارجی از رهگذر تبلیغات سیاسی، اطلاع رسانی و شکل دهی به افکار عمومی می پردازند. این نوشتار به روش توصیفی- تحلیلی درصدد پاسخ به این پرسش است که کارکرد، جایگاه و عملکرد دیپلماسی عمومی در بستر افزایش قدرت دیپلماسی رسانه ای چگونه ارزیابی می شود؟ به نظر می رسد الگوی ارتباط دیپلماسی عمومی، به لحاظ هدف، ابزار، متدولوژی و دوره زمانی بستر نفوذ رسانه ها بر ساختارهای مدل دیپلماسی و سیاست خارجی را فراهم کرده است. نویسندگان این مقاله بر این باور هستند که دیپلماسی رسانه مهم ترین بخش دیپلماسی عمومی جدید محسوب می شود و استراتژی ضروری و محوری برای قرن 21 است. همچنین پژوهش حاضر به این مساله نیز می پردازد که رسانه ها با تاثیر بر افکار عمومی در فرآیند تصمیم گیری سیاست خارجی نیز اثرگذار هستند.

دیپلماسی عمومی ابزار «قدرت نرم» است. این واقعیت مدت ها پیش مطرح بوده و در سال های اخیر در عملکرد کشورها نمود عینی داشته است. آمریکا و روسیه دو کشور قدرتمند، سابقه رقابت با یکدیگر دارند. روسیه در سال های اخیر به دلیل ضعف قوای نظامی و اقتصادی نسبت به رقیب، رقابت خود را در دیپلماسی عمومی قرار داده که علی رغم فراهم بودن زمینه هایی از قبیل زبان مشترک و شناخت فرهنگ یک دیگر در رقابت با آمریکا دچار چالش هایی است. در این مقاله تلاش خواهدشد تا به پرسش «دیپلماسی عمومی چه جایگاهی در سیاست خارجی متقابل دو کشور داشته است، چگونه و در چه حوزه هایی مورد استفاده قرار گرفته است» پاسخ داده شود. پاسخ احتمالی به این پرسش این است که هر دو کشور به کارکردهای دیپلماسی عمومی در دنیای امروز واقفند اما به رغم تلاش های صورت گرفته طی سال های اخیر، روسیه پیروزی زیادی در حوزه دیپلماسی عمومی نداشته است. یکی از موانع مهم در پیش برد «دیپلماسی عمومی» در روسیه، ذهنیت هم چنان «سخت انگار» دولت مردان کرملین است. از دیگر سو آمریکا به عنوان یکی از مهم ترین بازی گران سیاسی عرصه نظام بین الملل همواره از ابزارهای گوناگون برای انتقال پیام خود به مردم و سایر دولت ها استفاده و توفیقات بیشتری کسب کرده است. این جستار به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، اینترنتی و الکترونیکی انجام شده است.

هدف اصلی این مقاله بررسی این موضوع است که با توجه به افول قدرت نرم ایالات متحد آمریکا پس از اشغال عراق در مارس 2003 - به علت تکروی مبتنی بر قدرت سخت افزاری - جمهوری اسلامی ایران می تواند با توجه به اشتراکات مذهبی، تاریخی و فرهنگی با کشور همسایه خود جهت ایجاد تغییرات راهبردی و بنیادی به تقویت منابع نرم افزاری قدرت در قبال عراق جدید بپردازد. عراق جدید به عرصه تقابل قدرت نرم ایران و آمریکا مبدل شده است. این مقاله نخست پس از مروری بر مولفه های قدرت نرم، دیپلماسی عمومی و نیز سنت های موجود در سیاست خارجی آمریکا در ارتباط با قدرت نرم به بررسی و تحلیل قدرت نرم و جذابیت های سیاست های آمریکا و ایران در عراق جدید می پردازد. در پایان با توجه به رهیافت قدرت نرم، ضرورت ها و الزامات سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در عراق جدید تبیین و تشریح خواهد شد.

تغییرات نظام بین الملل و پررنگ شدن نقش بازیگران غیردولتی و افکار عمومی سبب شده تا اشکال جدیدی از دیپلماسی در کنار دیپلماسی سنتی مورد استفاده قرار گیرد. در این رابطه یکی از دیپلماسی های معمول که توسط برخی کشورها به خوبی به کار می رود، دیپلماسی عمومی است. اهمیت دیپلماسی عمومی به ویژه به لحاظ ارتقای وجهه یک کشور مدنظر است و در واقع ساز و کاری برای افزایش قدرت نرم به شمار می رود. با این حال به نظر می رسد دیپلماسی عمومی از جمله مفاهیمی است که در کشور به روشنی تعریف نشده و ابهامات مفهومی زیادی در ارتباط با آن وجود دارد. این مفهوم معمولا به جای مفاهیمی همچون قدرت نرم، تبلیغات، روابط فرهنگی و جنگ نرم به کار می رود. در حالی که این مفاهیم دارای معانی متفاوتی هستند که به پدیده های متفاوتی اشاره دارند. در این مقاله، اهمیت، ابزار، اهداف، مخاطبان، بازیگران، الگوهای ارتباطی، معیار ارزیابی و شرایط و پیش نیازهای موفقیت دیپلماسی عمومی مورد بررسی قرار گرفته است.

جهانی شدن و در پرتو آن، توسعه و پیشرفت سریع در فناوری ارتباطات و اطلاعات، گسترش استفاده از وسایل ارتباطی سریع و در پی آن دسترسی آسان به اطلاعات، شرایط بین المللی را دگرگون ساخته است. این دگرگونی ساختاری و ماهوی در نظام بین الملل دیپلماسی عمومی را تبدیل به ابزاری نموده است که دولت ها با توسل به آن بهتر می توانند به اهداف ملی خود در رابطه با دیگر کشورها و در صحنه بین الملل دست یابند. جهت دهی افکار عمومی، نقش رسانه های تصویری، شنیداری و نوشتاری با برد بین المللی، تاثیر مهاجرت ها، بین المللی شدن افکار و اندیشه ها، گسترش نقش نهادها و سازمان های بین المللی غیردولتی، تبادل فرهنگ ها، جابجایی و ارتباط آسان نخبگان، درگیرشدن جامعه مدنی در امور سیاسی-بین المللی، جهانی شدن فرهنگ ها، از جمله زمینه ها و حوزه هایی هستند که دیپلماسی عمومی می تواند با اتّکا به آن و انسجام بخشیدن به سیاست های دولت ها بر افکار و اذهان مردم سایر کشورها اثر گذارد. هدف این مقاله بررسی دیپلماسی عمومی به عنوان یکی از ابزار موثر سیاست خارجی است، و در این راستا مقاله در چهار بخش، ابتدا به اثرات و پیامدهای تحولات جهانی در سال های اخیر بر صحنه دیپلماسی می پردازد. سپس مفهوم دیپلماسی عمومی و تفاوت های آن با مفاهیم نزدیک مانند دیپلماسی رسمی (سنتی) تبلیغات و سیاست داخلی مورد بررسی قرار می گیرد، و به دنبال آن، ابعاد و حوزه های عمل این پدیده در روابط خارجی کشورها، و در انتها نیز تاثیر و نقش دیپلماسی عمومی در سیاست خارجی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.